رمان، یکی از زمینه‌های ایجاد دموکراسی در غرب است

ابوتراب خسروی در جمع ادب‌جویان ششمین دوره آل‌جلال گفت: رمان در دوره‌ای پیش‌نیاز تشکیلات حزبی و جریان‌های اجتماعی بود. به تعبیری، رمان یکی از زمینه‌های ایجاد دموکراسی در غرب به شمار می‌رود.
به گزارش روابط عمومی بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان،‌ کلاس‌های آموزشی ششمین دوره داستان‌نویسی آل‌جلال شامگاه جمعه ۳ دی با برگزاری کلاس «ماهیت داستان و خصلت‌های آن (تفاوت منطق شعر و داستان)» با تدریس ابوتراب خسروی ادامه یافت.
خسروی در سخنان آغازین خود با بیان اینکه پیش از صنعتی شدن، جهان شاهد درگیری‌های بسیار نژادی و مذهبی بود، گفت: بعد از ایجاد شهرهای صنعتی، نیروهای کار، ناگزیر از همکاری زیر یک سقف بودند که منجر به پیش آمدن مسأله تساهل شد. در آن دوره، نویسندگان داستان را به معنای رخ دادن مفاهمه ابداع کردند.
وی در ادامه با بیان اینکه با خوانده شدن رمان «دیگری» درک می‌شود، افزود: در آن دوره تاریخی رمان بدل به جریانی شد که پیش‌نیاز تشکیلات حزبی و جریان‌های اجتماعی و سیاسی بود که خود آنها پیش‌نیاز ایجاد دولت مدرن در غرب بودند. بنابراین یکی از زمینه‌های ایجاد دموکراسی در غرب، رمان است.
خسروی ادامه داد: موضوع مهم در نوشتن داستان و رمان، طرح جزء و شرح جزییات است. منظور نویسنده از نوشتن رمان، بازتاب مکانیسم وقوع واقعه‌ای است که رخ داده. اینکه فاجعه چطور ایجاد می‌شود، جنگ چطور رخ می‌دهد، رابطه علّی و معلولی پدیده‌ها چطور است و … به همین دلیل در داستان جزییات را بازتاب می‌دهیم. ما از طریق داستان نسبت به وقوع واقعه درک و استنباط پیدا می‌کنیم.
این استاد داستان‌نویسی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه در رمان و داستان، روایت کمرنگ و به جای آن عینیت ایجاد می‌شود، اظهار کرد: فضایی که در داستان ایجاد می‌شود، زمینه‌ای است برای بازتاب واقعه و چگونه رخ دادن واقعه.
وی همچنین گفت: در داستان حتی‌المقدور از بیان صفت برای شخصیت‌ها دوری می‌شود و حتی نباید درگیر قید شد. نویسنده باید به جای استفاده از صفت، با کنش و خرده واقعه، خصوصیات سوژه را معرفی کند.
خسروی ادامه داد: نخستین اقدام نویسنده در نگارش داستان، انتخاب زاویه دید است تا اهداف او را در داستان بازتاب دهد. داستان‌نویس باید محاسبه کند که اگر زاویه دید را مثلاً سوم شخص انتخاب کند، این انتخاب تا چه اندازه می‌تواند به بازتاب اندیشه‌هایش یاری برساند.
این نویسنده همچنین در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: در زاویه دید، اول شخص معمولاً مرکز واقعه است و سوم شخص، منفعل و شاهد و روایت‌گر واقعه. البته زاویه دید دوم شخص را هم داریم که همان صدای وجدان آدمی است و با خود شخص به گفت‌وگو می‌پردازد. در زاویه دید دوم شخص، واگویه کردن، یکی از مکانیسم‌های اصلی است.
بخش دیگر سخنان ابوتراب خسروی در این کلاس، به بیان شرح مختصری از ادبیات داستانی کشورمان اختصاص داشت. وی در این باره اظهار کرد: داستان در ایران با ترجمه آثار اروپایی مانند «مونت کنت کریستو» در دوره ناصری آغاز شد. بعد از آن این جریان با انتشار شبه‌رمان‌هایی مانند «کتاب احمد» تداوم یافت؛ ولی شروع روند رمان و داستان در بعد از مشروطیت با تلاش نویسنده‌های متقدمی مثل صادق هدایت، جمالزاده، چوبک و بزرگ علوی آغاز شد. یکی از ویژگی‌های این داستان‌نویسان متقدم، تسلط آنان به زبان‌های دیگر بود که به آنان اجازه دسترسی به منابع داستان‌نویسی را داده بود. به همین دلیل، آثار نخستین تحت تأثیر داستان‌های غربی بود.
خسروی ادامه داد: از آن زمان، چند نسل از داستان‌نویسان به خلق آثار فارسی اقدام کرده‌اند. در نسل دوم کسانی همچون دانشور، آل‌احمد، ساعدی، گلشیری، دولت‌آبادی و … بودند و نسل سوم نویسنده‌های ایران هم در دهه ۶۰ معرفی شدند.
وی در ادامه با بیان اینکه آثار نویسندگان ایران در حوزه داستان کوتاه، گاهی با بهترین داستان‌های کوتاه جهان برابری می‌کند، گفت: ما در حوزه رمان اثر اینچنینی نداریم؛ شاید یکی از دلایلش این باشد که کار ادبیات در جامعه ما، کار حرفه‌ای (شغل) نیست. در جامعه این توفیق وجود نداشت تا ادبیات حرفه‌ای داشته باشیم.
این داستان‌نویس همچنین با گفتن این موضوع که در آثار نویسندگان جوان، حضور شعر در داستان دیده می‌شود، گفت: شعر هنر غالب ماست و دوستان نویسنده، ذوق شعر هم دارند؛ اما منطق شعر با منطق داستان تفاوت دارد و اگر در داستان از منطق شعر استفاده شود، آن داستان آسیب می‌بیند.
وی تأکید کرد: در زمان نوشتن داستان باید عذر آن بخش از وجودمان را که شاعر است، بخواهیم. زیرا با آوردن منطق شعر به داستانمان، به اثر داستانی خود ضربه خواهیم زد.
ابوتراب خسروی در پایان سخنرانی خود و پیش از دادن پاسخ به پرسش‌های مطرح‌شده از سوی ادب‌جویان گفت: در داستان کوتاه باید مسأله وحدت وجود و وحدت موضوع رعایت شود. داستان اگر بخواهد بیش از یک موضوع را بسط دهد، از حالت داستان کوتاه خارج می‌شود و متن بلاتکلیف می‌ماند.
بنا بر این گزارش، ششمین دوره داستان‌نویسی آل‌جلال به همت بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان از بعدازظهر جمعه ۳ دی در محل مجتمع آموزشی و فرهنگی آدینه و با حضور ۱۳۰ ادب‌جو از سراسر کشور آغاز شده است.